#DataDinsdag: Nederland slim inrichten met data

#DataDinsdag: Nederland slim inrichten met data

Ruimte in Nederland is schaars aan het worden – boven, maar ook steeds vaker ónder de grond. Tegelijkertijd staat ons land de komende jaren voor enorme ruimtelijke opgaven, die ook ondergrondse ruimte vragen. Er moeten honderdduizenden woningen worden gebouwd en de energietransitie leidt tot de aanleg van vele duizenden kilometers nieuwe infrastructuur. Verder moeten we bij alles wat we doen rekening houden met de gevolgen van een veranderend klimaat. Tijd om Nederland slim in te richten met behulp van alle beschikbare data.

Aan ruimte veel gebrek

Bij de ruimtelijke inrichting van ons land hadden we tot voor kort weinig oog voor de ondergrond. Met de komst van de Basisregistratie Ondergrond (BRO) is dat sterk veranderd. De data uit deze registratie wordt steeds vaker gebruikt. Zo is in het Praktijkvoorbeeld “Ruimtelijke opgaven in de NOVI-regio Zwolle” onderzocht welke kansen en bedreigingen de ondergrond voor woningbouw, energietransitie en klimaatadaptatie in zich heeft.

Zwolle als groeikern

De regio Zwolle is één een van de gebieden die is aangewezen als NOVI-gebied. NOVI staat voor Nationale Omgevingsvisie en beschrijft onze ruimtelijke opgaven: 1 miljoen nieuwe woningen, duurzaam energie opwekken, klimaatmitigatie en -adaptatie en de overgang naar een circulaire economie. In de regio Zwolle wordt rekening gehouden met drie scenario’s voor woningbouw: 40.000, 65.000 of 80.000 nieuwe woningen erbij. Dat betekent dat Zwolle minimaal met de helft groeit en bij 80.000 woningen in omvang zelfs verdubbelt. In deze animatie laten we in stappen van 10.000 woningen met bijbehorend jaartal het vergrote ruimtebeslag zien. Tot 1966 was de groei beperkt, maar vanaf dan komen er grofweg elke tien jaar 10.000 woningen bij.

Data als fundament voor keuzes

De data in het praktijkvoorbeeld wordt gebruikt om beter te kunnen bepalen waar en hoe de regio Zwolle duurzaam kan worden ingericht. Het praktijkvoorbeeld bevat naast kaartensets over regio, landschap en ondergrond ook specifieke kaarten die ingaan op energietransitie en klimaatadaptatie.

Het mooie van het Zwolse voorbeeld is, dat deze regio eigenlijk historisch en landschappelijk ‘Nederland in het klein’ is. Van de acht in Nederland voorkomende fysisch geografische regio’s (landschapstypen) komen er zes bij Zwolle voor. De samenstelling van de ondergrond is bij al deze landschapstypes verschillend. Het type laagveen is gevoelig voor bodemdaling. In de rivierendalen kan bodemdaling soms voorkomen en het is vrijwel uitgesloten op de hoge zandgronden. Zo heeft elk landschapstype en bijbehorende ondergrond unieke eigenschappen die voor de vraagstukken woningbouw, energietransitie en klimaatadaptatie van belang zijn.

Gebruik in de praktijk

De planvormers die zich bezighouden met het plannen van de woonwijken, gebruiken de datasets over landschap, ondergrond en omgeving om de beste locatie voor de nieuwe woningen te plannen. Je wilt natuurlijk niet bouwen in een gebied dat gevoelig is voor bodemdaling, makkelijk overstroomt of lastig te verwarmen valt omdat de energievoorziening niet duurzaam kan worden gerealiseerd.

Daarom is bekeken wat kennis over de ondergrond kan opleveren voor beleidskeuzes. Zo zijn vier scenario’s doorlopen voor de woningbouwopgave en laat het praktijkvoorbeeld zien wat de impact daarvan is op leefbaarheid, bouwmogelijkheden en -beperkingen en klimaatadaptatie. Met de inzet van data werd duidelijk wat te veel of te weinig grondwater doet met onze bodem en welke consequenties heeft voor klimaatadaptatie? Ook wordt de energietransitie belicht vanuit het perspectief van de ondergrond. Zo kent Zwolle geen bronnen van restwarmte om wijken mee te verwarmen. Uit de data bleek dat dit mogelijk goed opgelost kan worden doordat de potentie voor aanleg van WKO (Warmte Koude Opslag) vrijwel overal kansrijk is zonder dat er al te veel beperkingen zijn.

Slimmer ruimtegebrek

We kunnen Nederland veel slimmer inrichten als we alle beschikbare data benutten en met elkaar verbinden. Het voorbeeld van Zwolle laat dit helder zien. Het laat ook zien dat de ondergrond, die voor iedereen onzichtbaar is, zichtbaar gemaakt kan worden met visualisaties gebaseerd op data. Met deze inzichten kunnen veel kansen benut worden. Zo vormen data het fundament voor een toekomstbestendige leefomgeving.

Feitjes

• Van de acht voorkomende landschapstypen in Nederland liggen er liefst zes rond Zwolle
• Het duurde tot 1936 voordat Zwolle 10.000 woningen had. Daarna duurde het nog 30 jaar voordat dat er 20.000 waren. Daarna ging het hard. Vrijwel elke 10 jaar kwamen er 10.000 bij
• De hoogte in de regio Zwolle varieert van net onder zeeniveau tot bijna 100 meter op de heuvelrug van de Noord-Veluwe
• Zwolle kent geen bronnen van restwarmte om wijken mee te verwarmen. De potentie voor de aanleg van WKO (Warmte Koude Opslag) is daarentegen vrijwel overal kansrijk en het aantal beperkingen vanuit bijvoorbeeld grondwaterbescherming is gering.